Cubaanse projecten - Count your blessings

Werken op Cuba is een uitdaging. Sinds acht maanden wacht ik op een verblijfsvergunning, die voorlopig waarschijnlijk niet gaat komen; hierdoor heeft WWF nu geen vertegenwoordiging op Cuba. Desalniettemin ondersteunen we hier twee lopende projecten, die de moeite van het delen waard zijn. In deze blog neem ik jullie mee naar Zaza.

Island in the stream
Zoet water is een probleem voor ieder eiland in zee. De rivieren zijn er kort en de grondwatervoorraad is er klein. Klimaatverandering versterkt dit: door zeespiegelstijging dringt zout water het binnenland in, en regenperioden worden grilliger. Zo was er in 2015-2017 op Cuba een groot regentekort, terwijl 2018 een overschot kende, inclusief overstromingen.
Om altijd voldoende water te hebben voor irrigatie en drinkwater is goed watermanagement dus cruciaal. En dat vraagt om een integrale aanpak. Boeren hebben meer invloed op het waterbeheer dan alle watermanagers bij elkaar. Wist je dat landbouw wereldwijd 70% van al het zoetwaterverbruik voor zijn rekening neemt? Water dat ook voor de natuur broodnodig is - daar kunnen we een brug slaan.

Boeren en bomen
In het project Zaza werken we dus samen met boeren: een van de partners is een coöperatie van kleine, onafhankelijke boeren. ‘Klein’ klinkt als ‘weinig impact’, maar heel veel kleinen maken een grote: samen hebben deze boeren 60% van het Cubaanse landbouw areaal in handen; substantieel! En deze partners hebben zelf het meeste last van de vergissingen uit het verleden, dus hun motivatie is sterk.
Terwijl in heel Cuba sinds de revolutie (jaren ’60) de hoeveel bos is hersteld van 14% naar 31% (!), loopt de Zaza-regio enorm achter. Grootschalige ontbossing heeft hier geleid tot erosie van de vruchtbare grond en verdroging, dus herbebossing is een belangrijk projectdoel. Samen met de boeren doen we dat via ‘levende hekken’, schaduwbomen voor de koeien en herbeplanting van erosiegeulen. En samen met de lokale bos- en waterbeheerders op stuwmeeroevers en het brongebied van de rivier. Dat vraagt nog om wat uitwerking: sommige boomsoorten houden water beter vast dan andere en hebben meer natuurwaarden. Zo ver was ik. Maar welke, waarom, en waar?

Count your blessings
Een bezoek aan het westen van Cuba biedt uitkomst. Hier onderzoekt een van oorsprong Russisch proefstation, Galalón, al 30 jaar de relatie tussen bossen en waterhuishouding; zij weten van de hoed en de rand. De directeur leidt ons rond op het terrein vol proefopstellingen en langlopende onderzoeken, en ik ben blij verrast. De methoden zijn ouderwets en soms zelfs primitief, maar de resultaten staan als een huis. Zo kan ik mijn gebrek aan kennis van Cubaanse boomsoorten goedmaken door een brug te slaan tussen het Zaza project en deze wetenschappers: volgende maand organiseren we de eerste workshop.

Daar zal ik dan niet bij zijn, en dat voelt vreemd. Ik zal mijn rol moeten spelen vanaf een afstand - dat vergemakkelijkt de samenwerking niet, in een land dat drijft op persoonlijke contacten. Maar we maken er het beste van; het is fijn dat ik in ieder geval deze link tussen het project en de wetenschap heb kunnen leggen.