Cuba is een Koningspalm

Sinds vorig jaar heeft Nederland een nationale vogel: de grutto. Cuba heeft wat meer trots en patriotisme in zich, en heeft niet alleen al jaren een nationale vogel (de Tocororo), maar ook een nationale bloem (die ‘vlinder’ heet, mariposa) én een nationale boom.

De laatste is de Koningpalm. Als je een willekeurige Cubaan vraagt ‘waarom de Koningspalm?’, volgen er vele antwoorden. Voor mij staan deze boom én de veelheid aan antwoorden symbool voor dit fascinerend complexe eiland.

De boer
Op het platteland vertellen ze trots over de vele toepassingen van de Konigspalm. Weet: Cubanen zijn meesters in het improviseren. Als je aan alles tekort hebt, word je creatief met wat je wél hebt. Je schakelt over naar Plan B. De koningspalm ís Plan B: een medicijn bij buikpijn (de wortels), varkensvoer (de vruchten), de muren van je huis (de stam), een dak (de bladeren), een waterbak voor het vee (de stam, maar nu uitgehold), voedsel (het palmhart), een verpakking om tabaksbladeren in te drogen (de bladeren), de schuurmuur (de bladeren), een woning voor de Tocororo zodra de jongen van de specht uitgevlogen zijn, en uiteraard schaduw; broodnodig in dit zonovergoten land waar de zonnekracht pijnlijk sterk is.

De Havanees
De stedeling geeft een ander antwoord. Havana wordt ‘de stad van de zuilen’ genoemd, naar de overdaad aan zuilengalerijen van de koloniale woningen uit de 17e, 18e en 19e eeuw. Deze zijn ideaal: je loopt er in de schaduw zonder de frisse zeewind te missen en beschermd tegen tropische regenbuien. De Koningspalm heeft een hoge stam, zonder zijtakken, en deze loopt bol als had ie een buikje. Ziehier: een zuil. De boom symboliseert daarmee voor de Havanees ‘de Hoofdstad van alle Cubanen’: zijn trots.

En ik?
Ik bewonder de Cubaanse optimistische improvisatiekunst en de architectuur van Havana. En ik zie een land waarin niet één antwoord correct is, en niet één incorrect. Een land waarin de waarheid misschien niet bestaat, omdat er vele waarheden zijn. Of, zoals een collega zegt: probeer Cuba niet met ratio te begrijpen, maar met je hart.

En als ik dat doe, zie ik schitterende landschappen, waarin de Koningspalm vrijwel altijd opduikt. Het is een prominente en trotse verschijning. Ja, de Cubanen zijn trots: bij het krampachtige af hangen ze aan hun soevereiniteit. Wie de geschiedenis kent, begrijpt het beter. Ik begrijp het, of deels dan toch. En ik leer elke dag bij.