Week 3: Braziliaans water

In de laatste week van deze reis zet ik mijn waterkennis volledig in. Aanleiding: het zuidoosten van Brazilië heeft al jaren last van grote droogte. In Sao Paulo (waar ik nu ben) zijn de waterbasins leeg en dat betekent: geen drinkwater, geen irrigatiewater voor de landbouw, geen hydro-energie.
Van mijn vader leerde ik dat iedere tegenslag ook een kans is, 'count your blessings', en in die gedachte werkt WNF-Brazilië aan een Nationale Zoetwater Strategie. Kunnen we natuurbescherming en natuurherstel inzetten als wapen om de watercrisis het hoofd te bieden? Ja! Zoals jullie weten geloof ik heilig in de kracht van de natuur en haar processen. Ik vind het dan ook erg leuk om mee te denken over de aanpak.

Water makers
WNF-Brazilië heeft uiteraard zelf ook de nodige ervaring met water. Om inspiratie op te doen bezoeken we een project ten noorden van de Pantanal, Het Pact. In 2104 beschreef ik al hoe de Pantanal afhankelijk is van de omliggende gebieden: in het moerasgebied zelf verdampt er meer water dan er regen valt. Het water moet dus van elders komen - uit de omringende bergen. Hier borrelt in duizenden bronnetjes het water uit de grond, om na een lange weg deel van de Pantanal te worden.
Een deel van die bronnen droogt echter op. Boeren kappen er de bomen om ruimte te maken voor gras voor hun koeien, maar zonder planten spoelt de grond weg, koeienpoep verontreinigt het water, de bronnetjes raken vervuild en verstopt. Herstel van de bronnen is hier de oplossing: om de lokale bevolking van drink- en irrigatiewater te voorzien, én om de Pantanal te voeden. Dat doet WNF-Brazilië samen met tientallen andere partijen, waaronder 25 gemeenten, de provincie, een suikerriet coöperatie, een groep natuurjournalisten, een drinkwaterbedrijf. Allemaal ondertekenden ze Het Pact, en beloven bij te dragen aan het bronherstel. Een indrukwekkende samenwerking!

Waternimf
Het bezoek aan de bronnen heeft me geïnspireerd: ik stel me voor hoe mijn naamgenote, waternimf Daphne uit de Griekse mythe boven net zo’n bronnetje dartelde. Tijd om aan het echte werk te beginnen!
De projecten die lopen zijn erg mooi, maak willen we verschil maken moeten we groter gaan denken. Strategischer. Nu de goede voorbeelden er liggen, kunnen anderen wellicht het stokje overnemen. Ik spreek met een professor, een provinciale milieuminister, met de experts van WNF-Brazilië. Wat zijn de grote problemen, niet alleen voor de natuur/ WNF, maar ook voor anderen? De conclusie is niet verrassend: we moeten zoeken naar een betere balans tussen economische ontwikkeling en de natuur. Als mensen hebben we de natuur immers keihard nodig - harder dan de natuur ons nodig heeft. Zonder water geen eten (vis, landbouw). Natuurbehoud is in ieders belang.

Water-energie
Twee dagen lang discussiëren we, tot en met de directeur van WNF-Brazilië aan toe, en bouwen een plan om anderen te motiveren ons te helpen bij ‘ons’ werk. Overheden, zoals de landelijke water autoriteit, kleine en grote bedrijven, iedereen heeft een rol in het vinden van de ‘econ-ecol-balans’.
Speciale aandacht krijgen waterkrachtdammen; in Brazilië zijn er honderden gepland. Ze leveren energie, maar doden de rivier. Door de dam kan trekvis niet meer bij zijn paaigrond komen, dus niet meer voortplanten. De continue waterstroom die energieopwekking nodig heeft, vlakt de natuurlijke variatie af en voorkomt pieken en dalen. Terwijl de Pantanal en haar planten en dieren juist afhankelijk zijn van de jaarlijkse hoogwaters! Omgaan met dammen krijgt dus een prominente plaats in de Zoetwater Strategie van Brazilië - daar gaan jullie zeker nog meer van horen via deze blog.

Hoewel ik veel energie krijg van mijn reizen (de mooie natuur, inspirerende mensen, interessante discussies) is het na drie weken weer even genoeg geweest. Ik ga naar huis. Graag tot ziens bij mijn volgende reis en blogserie!