Brazilië deel 2: de Pantanal
Door: Daphne Willems
Blijf op de hoogte en volg Daphne
15 Juni 2014 | Brazilië, Campo Grande
Het is een lange afstand van de bergen in de Cerrado, waar een groot deel van de wateren vandaan komen, naar het moerasgebied van de Pantanal zelf.
Na een binnenlandse vlucht en uren rijden, deels over zandpaden vol diepe kuilen en plassen, bereiken we de rand van de Pantanal. Jawel: de Pantanal! Het grootste en best bewaarde moerasgebied van de wereld! De schoonheid doet me mijn vermoeidheid meteen vergeten.
In tegenstelling tot de Cerrado, is de Pantanal zo plat als een pannenkoek. Een binnen-delta wordt het genoemd. Al het water dat via de vele rivieren uit de omliggende bergen komt, stroomt hier samen. Hierdoor functioneert het moeras als een spons: in de maandenlange regenperiode verzamelt het water zich in dit ‘soepbord’. Grote delen staan dan blank. In de maanden erna stroomt het langzaam weer leeg.
Kun je het je voorstellen: een gebied 5x zo groot als Nederland dat voor het grootste deel onder water staat? En niet alleen water, ook zand en klei dat door het water wordt meegevoerd, komt naar de Pantanal. In de hoogwaterperiode, als het water bijna stilstaat, bezinkt dit sediment hier. De vele plassen en stroompjes, die in de Cerrado zo glashelder waren, zijn nu bruin-rood door opgelost zand en klei.
Explosie van leven
Het is juni. De regenperiode die in november zal beginnen, is ver weg. Ik ontmoet de Pantanal in een rustige tijd: niet heel droog, niet heel nat. En dat is perfect: het is een ware explosie van leven. Bizar véél (water)vogels, véél kaaimannen, vossen, reeën en apen. We zien zelfs een ocelot; een kat die kleiner is dan de jaguar en panter (die hier beide ook leven), maar toch ruim een meter lang. Wauw, wat een beest!
En jawel, we zien ook gordeldiertjes. Hier komt het WK-voetbal weer even om de hoek kijken, in deze uithoek van Brazilië. De ‘tatu-bola’, het driebandgordeldier, is namelijk de WK-mascotte dit jaar. In een blauwe versie, dat dan weer wel – de levende variant heeft de kleur van de aarde. Een perfecte schutkleur.
Landbouw als natuurbescherming?
Maar ik ben hier niet (alleen) om de weelde van de Pantanal te bewonderen. Het doel van ons bezoek is een boerderij met ecologische veeteelt te bekijken. De eigenaar ontvangt ons trots. Hij is hier twaalf jaar geleden begonnen met duurzame veeteelt, en ondertussen hebben dertien andere boeren dezelfde keuze gemaakt. 140.000 ha wordt in Brazilië door hen gebruikt, op een manier die je in Nederland natuurbeheer zou noemen. Minder dan 1 koe per hectare is heel weinig: je moet de dieren soms echt zoeken tussen de ruigte. Duurzame landbouw put de grond niet uit en veroorzaakt geen erosie, doordat de dieren elk seizoen op een andere plek grazen en het land tussendoor rust krijgt. Geen aangeplante monocultuur van Afrikaanse grassen, zoals elders in de regio, geen jaarlijkse branden om de grond weer vruchtbaar te maken.
Het resultaat is een walhalla voor een bioloog als ik, dat ook zeer in trek is bij toeristen. Vanuit de boot, vanaf de rug van een paard, wandelend en in de 4x4 verkennen we het enorme terrein en zien hoe het werkt, deze private vorm van natuurbescherming. Ik ben overtuigd: dit is duurzaam. De natuur floreert, de boer heeft een goed inkomen, bezoekers genieten. Hoe we dit concept kunnen opschalen is de uitdaging: het zou schitterend zijn als we nog veel meer oppervlakte van de Pantanal en de Cerrado op deze manier kunnen beschermen. Dat proberen we door deze goede voorbeelden te delen, er richtlijnen voor op te stellen, te helpen bij de lobby en het organiseren van de afzetmarkt; door mensen bij elkaar te brengen.
Landbouw vormt een van de grootste bedreigingen van de Cerrado en de Pantanal. Het veroorzaakt in Brazilië ontbossing, erosie, het verdwijnen van geweldige natuur, wateruitputting en watervervuiling. Maar het kan dus ook een deel van de oplossing vormen.
Ik heb enorm veel zin om het Boliviaanse deel te bezoeken, en de problemen en mogelijke oplossingen daar te gaan bekijken! Dat volgt later deze week...
Na een binnenlandse vlucht en uren rijden, deels over zandpaden vol diepe kuilen en plassen, bereiken we de rand van de Pantanal. Jawel: de Pantanal! Het grootste en best bewaarde moerasgebied van de wereld! De schoonheid doet me mijn vermoeidheid meteen vergeten.
In tegenstelling tot de Cerrado, is de Pantanal zo plat als een pannenkoek. Een binnen-delta wordt het genoemd. Al het water dat via de vele rivieren uit de omliggende bergen komt, stroomt hier samen. Hierdoor functioneert het moeras als een spons: in de maandenlange regenperiode verzamelt het water zich in dit ‘soepbord’. Grote delen staan dan blank. In de maanden erna stroomt het langzaam weer leeg.
Kun je het je voorstellen: een gebied 5x zo groot als Nederland dat voor het grootste deel onder water staat? En niet alleen water, ook zand en klei dat door het water wordt meegevoerd, komt naar de Pantanal. In de hoogwaterperiode, als het water bijna stilstaat, bezinkt dit sediment hier. De vele plassen en stroompjes, die in de Cerrado zo glashelder waren, zijn nu bruin-rood door opgelost zand en klei.
Explosie van leven
Het is juni. De regenperiode die in november zal beginnen, is ver weg. Ik ontmoet de Pantanal in een rustige tijd: niet heel droog, niet heel nat. En dat is perfect: het is een ware explosie van leven. Bizar véél (water)vogels, véél kaaimannen, vossen, reeën en apen. We zien zelfs een ocelot; een kat die kleiner is dan de jaguar en panter (die hier beide ook leven), maar toch ruim een meter lang. Wauw, wat een beest!
En jawel, we zien ook gordeldiertjes. Hier komt het WK-voetbal weer even om de hoek kijken, in deze uithoek van Brazilië. De ‘tatu-bola’, het driebandgordeldier, is namelijk de WK-mascotte dit jaar. In een blauwe versie, dat dan weer wel – de levende variant heeft de kleur van de aarde. Een perfecte schutkleur.
Landbouw als natuurbescherming?
Maar ik ben hier niet (alleen) om de weelde van de Pantanal te bewonderen. Het doel van ons bezoek is een boerderij met ecologische veeteelt te bekijken. De eigenaar ontvangt ons trots. Hij is hier twaalf jaar geleden begonnen met duurzame veeteelt, en ondertussen hebben dertien andere boeren dezelfde keuze gemaakt. 140.000 ha wordt in Brazilië door hen gebruikt, op een manier die je in Nederland natuurbeheer zou noemen. Minder dan 1 koe per hectare is heel weinig: je moet de dieren soms echt zoeken tussen de ruigte. Duurzame landbouw put de grond niet uit en veroorzaakt geen erosie, doordat de dieren elk seizoen op een andere plek grazen en het land tussendoor rust krijgt. Geen aangeplante monocultuur van Afrikaanse grassen, zoals elders in de regio, geen jaarlijkse branden om de grond weer vruchtbaar te maken.
Het resultaat is een walhalla voor een bioloog als ik, dat ook zeer in trek is bij toeristen. Vanuit de boot, vanaf de rug van een paard, wandelend en in de 4x4 verkennen we het enorme terrein en zien hoe het werkt, deze private vorm van natuurbescherming. Ik ben overtuigd: dit is duurzaam. De natuur floreert, de boer heeft een goed inkomen, bezoekers genieten. Hoe we dit concept kunnen opschalen is de uitdaging: het zou schitterend zijn als we nog veel meer oppervlakte van de Pantanal en de Cerrado op deze manier kunnen beschermen. Dat proberen we door deze goede voorbeelden te delen, er richtlijnen voor op te stellen, te helpen bij de lobby en het organiseren van de afzetmarkt; door mensen bij elkaar te brengen.
Landbouw vormt een van de grootste bedreigingen van de Cerrado en de Pantanal. Het veroorzaakt in Brazilië ontbossing, erosie, het verdwijnen van geweldige natuur, wateruitputting en watervervuiling. Maar het kan dus ook een deel van de oplossing vormen.
Ik heb enorm veel zin om het Boliviaanse deel te bezoeken, en de problemen en mogelijke oplossingen daar te gaan bekijken! Dat volgt later deze week...
-
16 Juni 2014 - 08:50
:
bom dia,
dank voor je verslag, en meteen maar met de deur in huis vallen, je bent overtuigd van deze biologische vorm van landbouw, kun je ook zien wat het doet met het ecosysteem en de soortenrijkdom in vergelijking met het regenwoud? In Nederland zijn we er niet zo mee bezig nog, met deze mix van landbouw en natuur.
En daarnaast hebben de boeren een aparte afzet voor dit vlees of gaat het de gewone keten in?
veel plezier!!
-
17 Juni 2014 - 11:31
Karin Gerritsen:
Wat een mooi verslag weer en wat ben ik jaloers!
Goed te zien dat er duurzaam toerisme is.
Heb je de grote Bleu Hyacinth Makaw al gezien? Wie weet in Bolivia...
Ik kijk uit naar je volgende verslag.
-
18 Juni 2014 - 01:01
Daphne Willems:
Karin: jazeker heb ik de Hyacint ara gezien! Wat een geweldige vogel. De foto's zijn niet zo spectaculair (het was van grote afstand), maar ik zal je ze mailen. -
18 Juni 2014 - 01:12
Daphne Willems:
Gerard: terechte vragen.
Het vlees heeft een aparte afzetmarkt via Korin, de biologische winkelketen van Brazilië. In de grote steden van Brazilië is er voldoende interesse naar verantwoord voedsel, dus het vlees wordt (nog) niet geëxporteerd naar het buitenland, maar blijft binnen Brazilië.
Het effect op het ecosysteem van extensieve begrazing hier kan ik (nog) niet kwantificeren; er zijn plannen voor een onderzoek daarnaar. Een effect zal er zijn: de koeien die hier lopen komen uit India omdat andere runderrassen de zompige bodem niet aankunnen (hoefrot, diarree e.d.). Er zal van nature dus weinig begrazing door runderen voorgekomen zijn. Het 'Pantanalhert' woont hier wel, dus er zijn wel andere grote grazende dieren eigen aan het gebied.
Het effect van begrazing hoeft overigens niet negatief te zijn: in deze lage dichtheden (2400 dieren op 3200 ha) kan het de landschappelijke variatie vergroten (afwisseling in gras, struiken, bomen), waardoor er juist meer ruimte komt voor verschillende dier-en plantensoorten. -
18 Juni 2014 - 01:23
Daphne Willems:
KARIN: herstel - ik heb hele goede foto's van de Blue Hyacint Macaw oftewel de Hyacint Ara!
Ik heb ze toegevoegd aan de foto's bij reisverslag Brazilië deel 2, de Pantanal.
Daar zagen we ze, en vooral: hoorden we ze; wat een schreeuwlelijk is die vogel ;)!.
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley
